Cultuurtje

Esfahan is het culture hart van Iran en is voor toeristen de plek to be. En dat is te merken ook. Er lopen hier veel toeristen rond, nog niet overmatig veel, maar ze vallen op. Zeker de vrouwen met sjaals en doeken over hun hoofd. Het ziet er niet uit, westerse vrouwen zijn er niet aan gewend ze te dragen. Ze dragen ook geen zwart, maar veel lichtere kleuren hoofddoeken. Je ziet dus van die clubjes mensen rond lopen van de ene bazaar naar de andere moskee, met een gids voorop. Je gaat ze herkenen, o dat is de Duitse, daar heb je de Nederlanders, Engelsen of Italianen enzovoort. Altijd leuk om te observeren. Maar goed, zo veel lopen er hier echt niet rond. In Deventer lopen er op een zomerse dag veel meer rond.en die vallen niet op. Wij doen ook mee aan het lopen van de ene moskee naar de andere. Wij zeggen dan: ‘retteketet, naar de minaret!’. We beginnen bij de Jameh Moskee, een van de oudere en grotere. De meeste moskeeën hebben een binnenplein met daar omheen gebouwen met koepels en minaretten. De moskeeën in Esfahan zijn bijna volledig met mozaïektegels bekleed en blauw wordt het meest gebruikt, dan turkoois en geel. Je kunt je het niet voorstellen hoe men dat zo n 500 jaar geleden gebouwd en ontworpen heeft. Met zo veel oog voor detail. De koepels zijn van binnen en van buiten helemaal bekleed met mozaïek en later met tegels. Het warme blauw spreekt me bijzonder aan. Het zijn echte meesterwerken van kunstobjecten. Islamitische teksten, abstracte designs en soms computergrafische afbeeldingen tot het topje van de minaret. De Sheih Lotfollah moskee is een vrij kleine moskee, maar een plaatje om te zien. Je kijkt je ogen uit en verbaast je steeds weer over de kleuren en afwerking en dat het er na zoveel jaar nog zo gaaf bij ligt. Je kunt dit in het rijtje zetten van grote namen als Rome, Athene of Venetië. De twee mooiste moskeeën zijn gelegen aan de Imam Square, een giga groot plein omsloten door winkels en galerijen. 512 x 163 meter. Het schijnt het een na grootse plein ter wereld te zijn en alleen Mao Zedong’s plein is groter. De grote bazaar is er ook aan gekoppeld. De bazaars zijn allemaal overkoepeld, waardoor het lekker koel blijft. Het zijn ook pachtbouwwerken. Je kunt hier eindeloos doorheen slenteren en je ziet steeds weer nieuwe dingen. Alles gaat ook bij mekaar zitten: winkels met goud, tapijten, specerijen, slagers en smeden. Ga maar door. Dat doen ze sowieso erg veel, dat bij mekaar zitten. Als er een man met bananen staat, komen er meteen meer op dezelfde plek langs de kant van de weg. We kunnen nog niet verklaren waarom ze zo weinig creatief zijn, het zal wel in de aard zitten. Het grote plein bijvoorbeeld, is echt geschikt om terrassen te herbergen, maar er is er geen een. Er zijn wel een paar restaurants en wat theehuizen. Zo was er één boven op zo’n galerij met een goed overzicht over het hele plein. Daar komen vooral veel toeristen en Iraniërs die naar het buitenland zijn geëmigreerd. Dat zijn zo’n 2 miljoen Iraniërs, meestal hoog opgeleid. Je kunt hier ook wel van een brain drain spreken.
Esfahan in dus een heel mooie stad om rond te lopen, mooie gebouwen, pleinen, bruggen over de rivier en langs de rivier parken die vol zitten met mensen. Picknicken is toch wel nummer één van de vrijetijdsbestedingen, heb ik zo het idee. Het ziet er geweldig uit en de parken zijn ook goed onderhouden, schoon en mooi groen, wat in zo’n zandbak als hier niet voor te stellen is. Voor Nederlanders is dat sowieso niet voor te stellen. Het regent bij ons zeer regelmatig en het is mooi groen en het heeft een weelderige natuur. Hier is het voor ons een grote puin- en zandbak. Maar in de parken is het mooi en groen en wordt er heel veel gerecreëerd en gepicknickt en ook gewandeld en gesport. Er schijnen ook junks rond te hangen, want in de openbare wc hangen allemaal blauwe tl-lampen, net als in Nederland op de wc’s van de stations. Lopend door de parken word je ook steeds uitgenodigd om bij ze te komen zitten en thee te drinken. Als je dat doet, ben je gelijk een deel van de familie, zo gastvrij maak je het zelden mee.
In Esfahan heb je een wijkje met Armeniërs, die katholiek zijn. Wij zijn erheen gelopen om er te gaan eten in een restaurant. Je waant je dan toch al snel in een heel rijk een modern stadsdeel. Wij vergeleken het met een soort Soho, veel hippe kledingwinkels en de mensen die er rondlopen zijn ook modern met veel meer kleurige hoofddoekjes. Ziet er dan heel anders uit en men spreekt veel meer Engels. Ze hadden ook winkels met levensmiddelen uit Europa en Amerika, wel eens lekker voor de afwisseling. Wij blij met een potje pindakaas en chocopasta.
Na drie nachtjes hebben we het ook wel gezien in Esfahan. De volgende dag rijden we naar Yazd, een woestijnstad met een heel oud en traditioneel gebouwd centrum. Als je de stad binnen rijdt, lijkt die veel op menig andere stad: stoffig, veel nieuwbouw en vooral rommelige infrastructuur. Maar het centrum is net als uit de tekenfilm Alladin, heel sprookjesachtig.We slapen ook in een hotel wat traditioneel is gebouwd met een binnenplaats en een soort overdekt verhoogd podium waar Perzische tapijten liggen. Een soort huiskamer waar je geacht wordt je schoenen uit te trekken en op de grond te zitten. Marco Polo is ook in Yazd geweest toen hij de zijderoute nam naar China. Op het dak kun je ontbijten en over de stad heen kijken. Sprookjesachtige minaretten, moskeeën en nog een ander soort schoorstenen die achteraf een natuurlijke airco-functie hebben. Voor hier heel praktisch, want het kan bloedheet worden in de zomer. Het is een mooi plaatje en alles is met leemstuc afgewerkt. Is gewoon klei met stro en wordt al honderden jaren toegepast hier. Het is mooi roodbruin van kleur, een soort ekobouw. Er is wel een nadeel: bij veel regenval weekt het en kan het wegspoelen. Dus na veel regen zijn de plaatselijke stukadoors weer knap druk. Als je door de stad loopt met zijn zeer smalle straatjes, gangetjes, poortjes en onderdoorgangetjes ga je beslist de weg kwijt raken. Het is een doolhof met winkels en huizen. De waterhuishouding in de stad is ook bijzonder: het water komt van ver in uitgehakte gangen onder de grond naar de stad. In het kort: men zoekt een natuurlijke waterbron buiten de stad in de heuvels, graaft een verticaal gat tot de waterbron en dan een horizontale gang met afschot tot onder de stad en dan heb je gewoon stomend water. Erg kap bedacht en ze noemen dit qanats. Ze zijn wel 2000 jaar oud en overal in Iran.
In Yazd ontmoeten we ook de Zweden weer en Jan Bout uit Westerbork, een vriend van Freerk. Freerk is voor velen beter bekend als het vrolijke veenlijk uit Drenthe, die mij al sinds jaar en dag met goede adviezen helpt op deze aardkloot te overleven, zeg maar gerust mijn mental coach. Die ook nog onze kant uit komt (daar ben ik wel aan toe). Ik heb hem leren kennen van platbodem-tochten die ze één maal per jaar hielden. Nadat ik een aantal jaren heb mogen meezeilen is die traditie van vele jaren voor mij om onbekende reden gestopt. Maargoed, zijn vriend Jan was in Yazd en ook nog jarig en hij was niet alleen. Hij was met een reisgezelschap en tezamen hebben wij er een oeroud folkloristisch Hollands feest van gemaakt. Bij velen wel bekend als het kringfeestje. Gelukkig had Jan in Shiraz een hele grote fles wijn op de kop getikt die er in ging als koek. En we hebben nog tot laat bijgekletst over koetjes en kalfjes. Jan is inmiddels ook Mohammedaan geworden, zo kan ’ie beter functioneren in Nederland. Zie foto’s.
Na afscheid van Jan zijn wij de volgende dag naar Persepolis afgereisd. De stad die 700 jaar v. Chr. gebouwd werd en waar het eerste Perzische rijk ontstond. Dit eindigde allemaal weer toen Alexander de Grote alles inpikte en na een paar maanden wonen in Persepolis heeft hij het in de fik gestoken. Oude gebruiken die ze vandaag de dag ook nog vaak toepassen. Rond 1930 is het weer ontdekt door Engelsen die naar olie zochten. Persepolis hebben ze uitgegraven en zo goed als ze konden gereconstrueerd. Het moet erg groot zijn geweest met enorme trappartijen en zuilen die weer zijn opgebouwd. Wij waren er op vrijdag, de dag van het gebed voor de moslims, maar ook van het dagje uit en het was er daarom heel druk met Iraniërs, wat ook wel weer erg gezellig is. En de bevolking van Iran, de Perzen, zijn trots op hun geschiedenis. Naast Persepolis ligt een park waar de Perzen na het aanschouwen van hun cultureel erfgoed lekker kunnen gaan picknicken, één van hun grote hobby’s. Dat park is aangelegd door de laatste sjah die Iran gekend heeft. Ter ere van het 2500 jarige bestaan van de Perzische monarchie gaf hij een feest voor vele staatshoofden. Prins Bernard (prins lokeend) moet er ook zijn geweest, want die was goed bevriend met de sjah. De sjah had zijn gasten ondergebracht in een groot tentenkamp met alle luxe die je maar kunt bedenken. Het eten werd overgevlogen uit Parijs, maar de bevolking van Iran werd vergeten. Wat uiteindelijk resulteerde in de val van de sjah, die moest vluchten naar het buitenland. Ajatollah Khomeini is toen uit Parijs gekomen en heeft het moderne Perzie omgedoopt tot Iran. Dat stukje geschiedenis is nog aanwezig in het park naast Persepolis, want alle frames van het tentenkamp zijn nog aanwezig. Eigenlijk twee geschiedenissen naast elkaar. Genoeg geschiedenis, we gaan de natuur in. Op naar de woestijn!